ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΩΝ ΠΕΟ
ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΔΕΙΚΤΗ ΤΙΜΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ
- Πως λειτουργεί
- Ποια προϊόντα και υπηρεσίες περιλαμβάνει
- Τι είναι οι συντελεστές στάθμισης
- Πως υπολογίζεται το τιμαριθμικό και ο πληθωρισμός
Όπως ανακοινώθηκε το τιμαριθμικό επίδομα από την 1/7/2009 και για ένα εξάμηνο θα είναι μειωμένο κατά 1,44% πάνω στο συνολικό μισθό των εργαζομένων. Δεν είναι η πρώτη φορά που παρατηρείται μείωση του τιμαριθμικού επιδόματος. Στο παρελθόν σημειώθηκαν τρεις τέτοιες μειώσεις: 1.7.1986 – 0,08, 1.7.1995 – 0,05 και 1.7.1999 – 0,73% στο σύνολο του μισθού.
Επειδή τον τελευταίο καιρό εκφράστηκαν απόψεις για την αξιοπιστία και την επιστημονικότητα του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή(ΔΤΚ)-βάση του οποίου υπολογίζεται το τιμαριθμικό επίδομα-σ’ αυτό το σημείωμα θα επιχειρήσουμε μια ανάλυση του Δείκτη, πως καταρτίζεται, ποια προϊόντα και υπηρεσίες περιέχει, ποια τα βάρη τους, πως αντικατομπρίζονται οι αυξήσεις ή μειώσεις τιμών στο Δείκτη και στο τέλος θα δούμε πως υπολογίζεται το τιμαριθμικό επίδομα και ο πληθωρισμός.
Ο στόχος μας είναι να κατανοήσει ο καθένας πως λειτουργεί αυτός ο Δείκτης και τη σημασία που έχει για την οικονομία αφού μέσω αυτού υπολογίζεται ο ρυθμός πληθωρισμού, το τιμαριθμικό επίδομα που παίρνουν οι εργαζόμενοι και η εξέλιξη στις τιμές βασικών αγαθών και υπηρεσιών.
Η Στατιστική Υπηρεσία διενεργεί έρευνα οικογενειακών προϋπολογισμών κάθε 4-5 χρόνια που σκοπό έχει την αναθεώρηση των συντελεστών στάθμισης του Δείκτη (το λεγόμενο «βάρος» του κάθε προϊόντος ή υπηρεσίας) βάση των νέων συνηθειών, των νέων αναγκών του καταναλωτή.
Ο σημερινός δείκτης έχει αναθεωρηθεί από την 1/1/2006 στηριζόμενος στα αποτελέσματα της έρευνας Οικογενειακού Προϋπολογισμού που διεξήχθηκε το 2003. Ο Δείκτης περιλαμβάνει 675 προϊόντα και υπηρεσίες σε σύγκριση με 525 που περιέχοντο στον προηγούμενο δείκτη, δηλαδή έχουν περιληφθεί 150 νέα προϊόντα και υπηρεσίες.
Μεταξύ αυτών σημειώνουμε τις γυναικείες μπότες, το φρέσκο αιγινό γάλα, δύο νέα είδη απορρυπαντικών, γέφυρες οδοντιάτρου, διεύρυνση των τύπων αυτοκινήτων, αεροπορικό εισιτήριο Λάρνακα-Άμστερνταμ, σύνδεση κινητού τηλεφώνου, διεύρυνση της κατηγορίας των φροντιστηρίων των μαθητών, hamburgers, οφτό κλέφτικό, αποτριχώσεις (στην αισθητικό), φωτοτυπίες, οίκοι ευγηρίας, συνδρομή σε ιδιωτικό τηλεοπτικό σταθμό, DVD, βιάγκρα, μικροϋπολογιστής (Lap-tor), επίσκεψη σε ορθοπεδικό κλπ.
Τα 675 προϊόντα και υπηρεσίες κατανέμονται σε 12 κατηγορίες με τους ακόλουθους συντελεστές στάθμισης:
Εκατοστιαία Κατανομή Εξόδων Νοικοκυριών κατά Κατηγορία
Κατηγορία αγαθών και υπηρεσιών
Συντελεστής Στάθμισης (%)
1. Τρόφιμα και μη αλκοολούχα ποτά 17,55
2. Αλκοολούχα ποτά και καπνός 2,21
3. Είδη ένδυσης και υπόδησης 8,93
4. Στέγαση, ύδρευση, ηλεκτρισμός, υγραέριο και άλλα καύσιμα 16,25
5. Επίπλωση, οικιακός εξοπλισμός και προϊόντα καθαρισμού 6,78
6. Υγεία 5,05
7. Μεταφορές 15,37
8. Επικοινωνίες 4,05
9. Αναψυχή και Πολιτισμός 6,39
10. Εκπαίδευση 2,87
11. Εστιατόρια και ξενοδοχεία 7,57
12. Διάφορα αγαθά και υπηρεσίες 6,98
ΣΥΝΟΛΟ
100.00
Τα ποσοστά που αναφέρονται στη στήλη «συντελεστής στάθμισης» σημαίνουν ότι το νοικοκυριό ξοδεύει για τρόφιμα και μη αλκοολούχα ποτά το 17,55% του συνολικού εισοδήματος, το 15,37% για τις μεταφορές το 16.25% για στέγαση, ύδρευση, ηλεκτρισμό, υγραέριο και άλλα καύσιμα και ούτω κάθε εξής. Αυτά τα ποσοστά δεν έπεσαν από τον ουρανό. Ήταν το αποτέλεσμα της έρευνας των Οικογενειακού Προϋπολογισμού που έγινε όπως είπαμε το 2003.
Κάθε νέα έρευνα όμως δείχνει και διαφοροποιήσεις. Για παράδειγμα η κατηγορία των τροφίμων και μη αλκοολούχων ποτών δείχνει μείωση σε σύγκριση με την προηγούμενη έρευνα (18,20%, το 1998 17,55% το 2005) κάτι που είναι αναμενόμενο αφού είναι γνωστό ότι με τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου μειώνεται το ποσοστό εξόδων σε βασικό είδη ενώ αυξάνεται για νέα είδη. Η κατηγορία «Επικοινωνίες» παρουσιάζεται αυξημένη (4,05% το 2005 – 1,79% το 1998) γεγονός που οφείλεται στη ραγδαία ανάπτυξη της κινητής τηλεφωνίας τα τελευταία χρόνια.
Η κάθε κατηγορία περιέχει μια σειρά από προϊόντα και υπηρεσίες που έχουν συγκεκριμένο βάρος. Για παράδειγμα από την κατηγορία των τροφίμων το μεγαλύτερο βάρος έχουν το κρέας, τα γαλακτοκομικά, το ψωμί, τα λαχανικά και τα φρούτα, το μεταλλικό νερό, αναψυκτικά και χυμοί.
Από την κατηγορία των Μεταφορών το μεγαλύτερο βάρος έχουν η αγορά αυτοκινήτων, τα καύσιμα και λιπαντικά.
Οι τιμές για κάθε προϊόν/υπηρεσία συλλέγονται μια φορά το μήνα μέσα στην περίοδο 10-22 του μήνα με εξαίρεση τα φρούτα, τα λαχανικά, το φρέσκο κρέας και τα πετρελαιοειδή για τα οποία η συλλογή των τιμών γίνεται κάθε Πέμπτη.
Η κάθε αυξομείωση των τιμών αντικατοπτρίζεται στο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή με συγκεκριμένη φόρμουλα.
Ας πάρουμε ένα απλουστευμένο παράδειγμα. Η αμόλυβδη βενζίνη 95 οκτανίων έχει συντελεστή στάθμισης (βάρος) στο Δείκτη 2,83 μονάδες στα 100. Αν η τιμή της βενζίνης αυξηθεί κατά 10% η επίδραση στο Δείκτη θα είναι 0,28% (2,83Χ10:100).
Σημειώνουμε ότι η έρευνα οικογενειακού προϋπολογισμού, η λειτουργία του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή, οι συντελεστές στάθμισης και όλα τα συναφή συζητούνται στην Τεχνική Επιτροπή Τιμαρίθμου στην οποία μετέχουν οι Συντεχνίες, οι Εργοδοτικές Οργανώσεις, οι Σύνδεσμοι Καταναλωτών και η Στατιστική Υπηρεσία.
Στην τελευταία συνεδρία που έγινε για τη συζήτηση του σημερινού δείκτη η επιτροπή ομόφωνα κατέληξε στα εξής:
- Θεωρεί το νέο Δ.Τ.Κ αντιπροσωπευτικό αφού βασίστηκε σε συγκεκριμένη επιστημονική έρευνα. Ιδιαίτερα εκφράζει την ικανοποίηση της με την αισθητή διαφοροποίηση των συντελεστών στάθμισης στα καύσιμα και στα φάρμακα λόγω των τεράστιων αλλαγών που επήλθαν στις τιμές των προϊόντων αυτών.
- Πιστεύει ότι τέτοιες αναθεωρήσεις των συντελεστών στάθμισης, όταν υπάρχουν στοιχεία που δικαιολογούν αλλαγή των συντελεστών κάποιων αγαθών και υπηρεσιών, πρέπει να γίνονται σε πιο τακτική βάση. Προς τούτο συμφωνήθηκε πως κάθε χρόνο θα συνέρχεται η Επιτροπή για να εξετάζει τέτοιες περιπτώσεις καθώς και την πορεία του Δ.Τ.Κ.
- Για το χειρισμό της εποχικότητας των φρέσκων φρούτων και λαχανικών θα εφαρμόζεται η μέθοδος των μεταβαλλόμενων (μηνιαίως) συντελεστών στάθμισης των επί μέρους ειδών φρούτων και λαχανικών ενώ διατηρούνται σταθεροί οι συντελεστές στάθμισης των υποομάδων «φρέσκα φρούτα» και «φρέσκα λαχανικά». Με άλλα λόγια η σύνθεση του καλαθιού της νοικοκυράς» σε φρέσκα φρούτα και λαχανικά αλλάζει από μήνα σε μήνα ώστε να περιλαμβάνει τα είδη τα οποία είναι διαθέσιμα το συγκεκριμένο μήνα.
- Συμφωνήθηκε όπως κάθε μήνα καταρτίζεται ο ούτω καλούμενος Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών καταναλωτή για σκοπούς σύγκρισης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και αξιολόγησης της σύγκλισης με το αντίστοιχο κριτήριο του Μάαστριχ. Σημειώνουμε ότι:
α) Ο Εναρμονισμένος Δείκτης δεν περιλαμβάνει τα τεκμαρτά ενοίκια
και τις άδειες κυκλοφορίας αυτοκινήτων.
β) Στον Εναρμονισμένο Δείκτη συμπεριλαμβάνονται οι δαπάνες των
τουριστών στην Κύπρο για τον καθορισμό των συντελεστών κάθε
κατηγορίας.
Ρυθμός Πληθωρισμού
Ο ρυθμός πληθωρισμού είναι η ποσοστιαία αύξηση ή μείωση που θα παρουσιάσει ο αριθμητικός μέσος όρος του Γενικού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή κατά τη διάρκεια π.χ. του έτους σε σύγκριση με τον αριθμητικό μέσο όρο του δείκτη κατά τη διάρκεια του προηγουμένου χρόνου.
Ας δούμε πως υπολογίστηκε ο ρυθμός Πληθωρισμού για το 2008. O μέσος όρος του Γενικού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή για το έτος 2008 ήταν 109,93 μονάδες και ο μέσος όρος για το 2007 ήταν 104,93 μονάδες. Επομένως ο ρυθμός πληθωρισμού για το 2008 ήταν: 4,67% (109.83X100:104,93).
Tιμαριθμικό Επίδομα
Οι συνολικές απολαβές των εργαζομένων στο τέλος κάθε εξάμηνης περιόδου αναπροσαρμόζονται με βάση την ποσοστιαία αύξηση ή μείωση που θα παρουσιάσει ο αριθμητικός μέσος όρος του δείκτη κατά τη διάρκεια της εξάμηνης περιόδου σε σύγκριση με τον αριθμητικό μέσο όρο του δείκτη κατά τη διάρκεια της αμέσως προηγούμενης εξαμηνίας.
Παράδειγμα
Ας δούμε πως υπολογίστηκε το Τιμαριθμικό Επίδομα την 1.7.2009. Ο μέσος όρος του Γενικού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή της εξαμηνίας Γενάρης-Ιούνης 2009 αφαιρουμένων των αυξήσεων στους φόρους Κατανάλωσης, που από το 1999 δεν υπολογίζονται για σκοπούς τιμαριθμικού, ήταν 106,58 μονάδες, ενώ ο μέσος όρος του προηγούμενου εξαμήνου Ιούλης-Δεκέμβρης 2008 ήταν 108,14 μονάδες. Το τιμαριθμικό επίδομα λοιπόν παρουσιάζεται μειωμένο στο συνολικό μισθό κατά 1,44% (106.58:108,14X100). Πάνω στο βασικό μισθό η μείωση θα είναι 5,70% ή με ενσωματωμένο το 220% -1,78% μείωση.
¨Έτσι σήμερα το τιμαριθμικό επίδομα ανέρχεται στο 289,86% ή 21,83% με ενσωματωμένο το 220%.
Η μείωση αυτή του τιμαριθμικού οφείλεται κυρίως στις μειώσεις διαφόρων τροφίμων, ειδών ένδυσης, ηλεκτρισμού, πετρελαίου, υγραερίου.
Πιο συγκεκριμένα συγκρίνοντας το Δείκτη του εξαμήνου Γενάρης-Ιούνης 2009 με εκείνο του εξαμήνου Ιούλης-Δεκέμβρης 2008 είχαμε τις ακόλουθες μειώσεις:
Ψωμί - 2,5%
Είδη ΄Ένδυσης - 6,4%
Είδη Υπόδησης - 5,7%
Ηλεκτρισμός - 22,2%
Υγραέριο -24,2%
Πετρέλαιο θέρμανσης -28,7%
Βενζίνη -16,6%
Πετρέλαιο Κίνησης -25,6%
Διαμονή σε ξενοδοχείο - 7,8%
(Τα στοιχεία αυτά μας δόθηκαν από τη Στατιστική Υπηρεσία).
ΛΕΥΚΩΣΙΑ 3.7.2009
ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΥΛΙΚΚΑΣ –ΥΠ. ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΩΝ ΠΕΟ
